محققان ادعای تازه‌ای را طرح کرده‌اند. آنها می‌گویند ممکن است اعتماد‌به‌نفس بالای شما یا ضعفتان در این مورد، بیشتر از آنکه حاصل شرایط زندگی‌تان باشد، تحت تاثیر ژن‌هایتان ایجاد شده باشد. بعضی از متخصصان می‌گویند، اعتماد‌به‌نفس بالا بیشتر از بهره‌هوشی در موفقیت آدم‌ها تاثیرگذار است و از زمان کودکی تا پایان زندگی فرد، می‌تواند بر او و شرایط زندگی‌اش تاثیر بگذارد. حالا اگر این ویژگی، مثل بهره‌هوشی وابستگی زیادی به ژن‌ها داشته باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ معنای اثبات چنین ادعایی این است که موفقیت و شکست ما در زندگی، وابسته به ژن‌هایمان است؟ آیا شریکی که زندگی‌تان را در کنارش می‌گذرانید یا صندلی که امروز روی آن نشسته‌اید و موقعیتی که هشت، نه ساعت از روزتان را در آن می‌گذرانید، حاصل کدگذاری ژنتیکی شماست؟
برای اینکه از دلایل محققان برای بیان چنین ادعایی آگاه شوید، در ادامه این مطلب با ما باشید. در پایان هم می‌توانید به سوالات یک تست پاسخ دهید تا بفهمید که طبیعت و تربیت، در شکل‌گیری اعتماد‌به‌نفستان تا چه اندازه همراه هم بوده‌اند.
- اعتماد‌به‌نفس چیست؟
اعتقاد فرد به داشتن نوعی توانایی یا قابلیت را اعتماد‌به‌نفس می‌دانیم. این احساس می‌تواند تحت تاثیر رویدادهای گذشته فرد باشد و قرار گرفتن او در موقعیتی که باعث بروز یک توانایی خاص شده، اعتماد‌به‌نفس او را تقویت می‌کند.
محققان بر این باورند که تجربیات موفق گذشته، تاثیر زیادی بر شکل‌گیری این احساس می‌گذارند. در واقع در جریان زندگی، می‌تواند برداشت شخص از شایستگی و توانمندی‌اش را به شکلی مثبت شکل دهد یا اینکه شکست‌های مکررش این تصویر را خدشه‌دار کرده و اعتماد‌به‌نفس او را پایین بیاورد.
اما این تجربیات، تنها مواد لازم برای ساختن اعتماد‌به‌نفس نیستند.
توانایی فرد در کنترل خود و موقعیت، میزان خوشبینی یا بدبینی او و باز‌بودنش برای انجام تجربیات تازه و آموختن آنها نیز در میزان اعتماد‌به‌نفسش تاثیرگذار است و این همان جایی است که ممکن است ژن‌ها نقش موثرتری را بازی کنند.
شاید بتوان گفت که افراد با اعتماد‌به‌نفس انتظار چندان واقع‌بینانه‌ای از خود و آینده ندارند. آنها زمانی که شکست می‌خورند، این تجربه را معیاری برای قضاوت‌کردن خود در موقعیت‌های بعدی قرار نمی‌دهند و به دنبال چنین اتفاقی خود را محکوم به شکست نمی‌دانند.
قضاوت افرادی که اعتماد‌به‌نفس پایینی دارند، نسبت به خودشان، تا اندازه زیادی وابسته به واکنش‌ها و نظرات دیگران است. البته ترس آنها از شکست خوردن و در عین حال آگاه‌شدن دیگران از چنین اتفاقی، مشکل را دو‌چندان می‌کند.
گذشته از این، افرادی که اعتماد‌به‌نفس پایینی دارند، با دیدن مخالفت دیگران، معمولا پا پس می‌کشند و همیشه به دنبال راهی برای جلب رضایت آنها هستند.
- اعتماد‌به‌نفس ژنتیکی است
محققان در جریان یک پژوهش، ویژگی‌های مختلفی مثل خجالتی‌بودن، خشمگینی یا حتی تمایل به رفتار جنایتکارانه را مورد بررسی قرار دادند و در این روند، ثابت کردند که مثل خیلی از ویژگی‌های فردی، اعتماد‌به‌نفس هم در ژن‌های ما کدگذاری شده است. با توجه به بررسی‌های آنها، ژن‌ها حتی بیشتر از ۵۰ درصد در این ویژگی تاثیرگذار هستند و می‌توانند همپای شرایط زندگی، در شکل‌گیری اعتماد‌به‌نفس افراد اثر بگذارند.
اما تاثیر ژن‌ها در این زمینه به معنای بی‌اهمیتی تربیت و رویدادهای تجربه شده در زندگی نیست. باید یادآوری کنیم که بسیاری از بیماری‌هایی که افراد به آنها مبتلا می‌شوند، زمینه ژنتیکی دارند.
برای مثال یک فرد افسرده، شاید زندگی تلخی را تجربه کرده باشد اما بی حضور ژن‌هایی که او را مستعد این بیماری می‌کنند، احتمال دچارشدنش به افسردگی بالینی بسیار کم است. دیابت، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و بسیاری از بیماری‌های دیگر هم تحت تاثیر ژن‌ها هستند، اما نباید یک نکته مهم را از یاد برد؛ «همه افرادی که ژن ابتلا به این بیماری‌ها را دارند به آنها دچار نمی‌شوند.»
معنای این حرف چیست؟ این است که شاید ژن‌های شما استعدادتان برای پایین‌بودن اعتماد‌به‌نفس را بالا برده باشند، اما نمی‌توانید همه چیز را گردن آنها بیندازید. اگر شیوه تربیت‌تان، شرایط مدرسه، اجتماع و محیط کارتان، کسب‌کردن توانایی در عرصه‌های مختلف و مواردی از این دست زمینه را برای بالا رفتن اعتماد‌به‌نفستان فراهم کرده باشند، مجال زیادی برای نقش بازی‌کردن ژن‌ها باقی نمی‌ماند.
- حالا وقت نمره دادن است
در خصوص سوال‌های ۱، ۵، ۶، ۷ و ۸ برای انتخاب گزینه الف ۵ امتیاز قائل شوید و برای گزینه‌های بعدی به ترتیب ۴، ۳، ۲ و ۱ امتیاز را در نظر بگیرید.
در خصوص سوال‌های ۲، ۳، ۴، ۹ و ۱۰برای انتخاب گزینه الف ۱ امتیاز قائل شوید و برای گزینه‌های بعدی به ترتیب ۲، ۳، ۴ و ۵ امتیاز را در نظر بگیرید.
حالا نمرات این سوال‌ها را با هم جمع کنید و به این شکل خودتان را ارزیابی کنید:
اگر نمره ۵۰ را کسب کرده‌اید، معنایش این است که اعتماد‌به‌نفس شما به شکل خارق‌العاده‌ای بالاست. احتمالا ژن‌ها و سبک زندگی شما تمام تلاشتان را برای بالا رفتن اعتماد به خودتان به خرج داده‌اند. اما بعید نیست که شما به شکلی کاذب و غیرواقعی خودتان را باور داشته باشید و نتوانید نقاط ضعف واقعی خود را بپذیرید یا اینکه قضاوت‌ها و انتقادهای بجای دیگران را تحمل کنید.
اگر نمره ۴۰ را کسب کرده‌اید، معنایش این است که اعتماد‌به‌نفس شما به شکل شایسته‌ای بالاست. شما در مورد توانایی‌های خودتان دچار توهم نیستید و البته برای شنیدن حرف‌های دیگران و فکر‌کردن به آنها گوش شنوا دارید و همین به موفق‌تر‌شدنتان کمک می‌کند.
اگر نمره ۳۰ را کسب کرده‌اید، معنایش این است که اعتماد‌به‌نفس در خطر سقوط قرار دارد و باید تلاش بیشتری برای بالا بردنش به خرج دهید. سعی کنید کتاب‌هایی را در این زمینه بخوانید و با یاد گرفتن مهارت‌های تازه اعتمادتان به خود را تقویت کنید.
اگر نمره ۲۰ را کسب کرده‌اید، معنایش این است که اعتماد‌به‌نفس پایینی دارید. شما به حرف‌های دیگران اهمیت زیادی می‌دهید و نمی‌توانید به خوبی به عملکرد خودتان فکر کنید. اگر برای موفق‌تر شدن در زمینه کاری یا تحصیلی‌تان تلاش بیشتری کنید اوضاعتان بهتر می‌شود. با این وجود بد نیست که از یک متخصص مشاور برای احیای اعتماد‌به‌نفس از دست رفته‌تان کمک بگیرید.
اگر نمره ۱۰ را کسب کرده‌اید، معنایش این است که اعتماد‌به‌نفس شما به شکل بحرانی پایین است. شما اصلا خودتان را باور ندارید و اجازه می‌دهید دیگران شما را کنترل کنند. وضعیت شما بدتر از آن است که با مشاوره یا کتاب خواندن اعتماد‌به‌نفستان را احیا کنید و اگر تا مدتی به طور منظم به روانشناس مراجعه نکنید، قطعا بیشتر از امروز به شکست نزدیک می‌شوید. این نکته را هم مورد توجه قرار دهید که در چنین شرایطی بعید نیست به کمک گرفتن از روانپزشک‌ها و دارودرمانی نیز احتیاج پیدا کنید.