مالکیت فکری، در معناي عام خود عبارت است از حقوق قانوني منتج از فعاليت ذهني و فكري در زمينه‌هاي صنعتي، علمي، ادبي و هنری. مالكيت فكري بر اين نكته دلالت دارد كه حق انحصاري از يك اثر يا ايده فكري براي مدت معيني به مخترع يا پديدآورندگان اثر تعلق گيرد.
حمايت قوى و مؤثر از حقوق مالکيت فکري سنگ بنايى است براي ايجاد سرمايه‌گذارى سالم در تحقيقات، علم و فناوري که يک رشته مزاياى بلند‌مدت اقتصادى به دنبال دارد. برخى از پيامدهاي اين حمايت‌ها به قرار ذيل است:
۱. پديد‌آمدن انگيزه براى نوآورى و در نتيجه ايجاد محيطى که در آن به نوآورى پاداش داده مي‌شود.
۲. تشويق کشف روش‌هايى براى توليد و توزيع فرآورده‌هاى موجود با هزينه کمتر.
۳. دعوت به عرضه محصولات، دانش فنى و خدمات جديد، کم خطر و مؤثر.
۴. ايجاد انگيزه براى بازارهاى داخلى از طريق پذيرش و بهبود محصولات و فناورى‌هاى موجود و تشويق انتقال دانش فنی.
۵. ايجاد نيروى کار با کيفيت بالا‌تر و با فن آشناتر از طريق آموزش ضمن کار، در ارتباط با انتقال دانش فنى.
۶. افزايش سرمايه‌هاى جديد که مى‌توان آنها را به منظور توسعه اقتصادى به کار انداخت.
۷. تحقق پيشرفت‌هايى که به ارتقای سطح تکنولوژى در سرتاسر جهان مدد خواهند رساند.
ضرورت حمایت از حقوق مالکیت فکری
۱. حمایت از اختراعات و تکنولوژی‌های جدید امروزه از یک وسیله ساده به سلاح استراتژیک برای شرکت‌های بزرگ در عرصه تجارت بین‌المللی تبدیل شده است.
۲. ترویج و گسترش روح خلاقیت و سرمایه‌گذاری در حوزه تکنولوژی‌های نو و اطمینان‌دادن به مخترعان و مبتکران و بنگاه‌های تولید علم به بازگشت هزینه‌های تحقیق.
۳. ایجاد انگیزه و هدف در بین مخترعان از طریق اعطای حقوق انحصاری
۴. با فراهم‌ساختن امکان دسترسی به اطلاعات افشا‌شده موجود از هزینه‌های غیر‌ضروری در تحقیقات و یافته‌های شناخته‌شده جلوگیری می‌کند و زمینه انتشار اطلاعات اختراع و انتقال تکنولوژی را فراهم می‌کند.
اختراع در کشور‌های مختلف دارای مفهوم متفاوتی است. از دیدگاه بعضی حقوقدانان، اختراع را پدید‌آوردن، ابداع محصول صنعتی بی‌سابقه، کشف وسیله نو، کاربرد وسایل موجود برای به دست آوردن یک نتیجه یا محصول صنعتی و یا کشاورزی تعریف کرده‌اند.
به طور کلی در قوانین مالکیت فکری ایران اختراع تنها دارای یک تعریف است «اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین‌بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌کند.»
اما به این تعریف ایرادات اساسی وارد شده است، زیرا اولا: در تعریف «برای اولین‌بار» ظاهرا به جای کلمه «جدید» که یکی از شرایط ماهوی ثبت اختراع است و در واقع ارتباطی با ماهیت و نفس اختراع ندارد، به کار رفته است که صحیح به نظر نمی‌رسد. ثانیا: آوردن یکی از شرایط ماهوی ثبت اختراع در تعریف، از آنجایی که اختراع حداقل دارای دو شرط ماهوی دیگر یعنی «گام ابتکاری» و «کاربرد صنعتی» نیز هست، ترجیح بلا‌مرجح است. ثالثا: با توجه به معنای عام کلمه «صنعت» و اینکه رشته‌های مربوط به آن فقط محدود و منحصر به رشته صنعت به معنی اخص نیست، بلکه شامل کلیه رشته‌های صنعتی از قبیل بازرگانی، کشاورزی، استخراجی و کلیه محصولات مصنوعی و یا طبیعی است لذا استعمال کلمات دیگر از قبیل حرفه، فن، فناوری در تعریف قابل ایراد است. رابعا: استعمال و به‌کار‌بردن کلمات «فرآورده» و «فرآیند» که از جمله اشکال و اقسام اختراع محسوب می‌شوند و ارتباطی با ماهیت اختراع ندارند، در تعریف، دارای اشکال است و صحیح به نظر نمی‌رسد.
اما طبق تعریفی که در سازمان جهانی مالکیت معنوی برای کشور‌های در حال توسعه آمده است، اختراع به معنای ایده یک مخترع است که در عمل، راه‌حلی را برای یک مشکل به‌خصوص در زمینه تکنولوژی ارائه می‌دهد.
با این تفاسیر به نظر می‌آید تعریف ارائه‌شده از سوی سازمان جهانی مالکیت معنوی، نسبتا تعریفی جامع و قابل قبول باشد.
از طرفی اشکال کاربردی‌سازی آفریده‌ها و ایده‌های نو را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
۱. چاپ مقاله
۲. ارائه مقاله در همایش‌های داخلی و خارجی
۳. ثبت اختراع، نوآوری، روش جدید
۴. تعیین سیاست‌های اجرایی و تصمیم‌سازی
۵. تهیه دستورالعمل‌ها
۶. کمک به اصلاح مدیریت
۷. تولید محصول یا فناوری جدید
۸. اصلاح روش‌ها، تکنیک‌ها و وضع موجود