پس از یک بحران اقتصادی شدید که کشور اسپانیا را به زانو درآورد، این کشور در حال بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی خود است و در این میان اکوسیستم استارتاپی آن نقش مهمی را ایفا می‌کند.
اسپانیا در طول دهه گذشته با مشکلات زیادی مواجه بوده است برای مثال نرخ بیکاری در این کشور در سال ۲۰۱۳ به ۲۶ درصد رسید. با این حال، سال گذشته اقتصاد اسپانیا به لطف فرصت‌هایی که برای کارآفرینان ایجاد شد تا با این میزان بالا از بیکاری مقابله کنند، به دوره قبل از رکود خود رسید. پس از ۲ سال رشد در تعداد استارتاپ‌های جدید، استارتاپ‌های اسپانیایی شاهد رشد ۷ درصدی در سال ۲۰۱۷ بوده است و نشانه‌هایی از مشارکت در جامعه استارتاپی دیده می‌شود. با توجه به این شرایط، مهم‌ترین عواملی که به اسپانیا کمک کرده اکوسیستم استارتاپی خود را رشد دهند، به شرح زیر است.
- سرمایه انسانی تحصیل‌کرده و فرصت‌های شغلی
نظام آموزشی با‌کیفیت یکی از دلایل مهم توسعه هر اکوسیستم استارتاپی است و اسپانیا از این نظر در سطح بالایی قرار دارد. نه‌تنها نرخ آموزش در این کشور ۴۰.۱ درصد است، یعنی بالاتر از میانگین آموزش در اتحادیه اروپا، بلکه تعدادی از موسسات آموزشی برتر در این کشور واقع شده‌اند و ۳ دانشگاه اسپانیایی در فهرست ۱۰ دانشکده کسب‌و‌کار برتر اروپا در سال ۲۰۱۷ قرار گرفته‌اند. به علاوه، برنامه آموزش اجرایی IESE به مدت ۳ سال رتبه اول را از فایننشیال تایمز دریافت کرده است. در سال‌های پس از بحران اقتصادی، یک موج فرار مغزها اتفاق افتاد و فارغ‌التحصیلان اسپانیا مجبور شدند کشور خود را برای پیدا کردن شغل در خارج ترک کنند. با این حال، با تثبیت اقتصاد اسپانیا و توسعه اکوسیستم استارتاپی آن، جوانان باهوش زیادی دوباره به وطن خود بازگشتند. در عرض چند سال، بیکاری جوانان کشور از حدود ۶۰ درصد به کمتر از ۴۰ درصد رسید. در مقاله‌ای به نام ونچربیت، یکی از سرمایه‌گذاران به نام جیمز کامرون از شرکت اکسل پارتنرز اشاره می‌کند که بحران اقتصادی که پس از سال ۲۰۰۸ گریبانگیر اسپانیا شد، یک موج جدید از کارآفرینان را ایجاد کرد. بنیانگذار استارتاپ فو‌وکس، کارلوس ماتیلا، می‌گوید: «کارآفرین بودن امروز از نظر فرهنگی بسیار جا‌افتاده است. در گذشته، شما در عمل مجبور بودید یک برده مدنی باشید.»
در حالی‌که هر روز فارغ‌التحصیلان بیشتری تصمیم می‌گیرند در کشور خود بمانند و از آنچه جامعه استارتاپی عرضه می‌کند، استفاده کنند، کارآفرینان اسپانیایی این مزیت رقابتی را دارند که بتوانند توسعه‌دهندگان و مهندسان ماهری را با هزینه‌ای بسیار کمتر از هزینه سیلیکون‌ولی در اختیار داشته باشند. به علاوه، شرایط زندگی بهتر و سبک زندگی جذاب‌تر کارآفرینان بین‌المللی و افراد متخصص در حوزه دیجیتالی را بر آن می‌دارد تا وارد بازار استارتاپی اسپانیا شوند. در واقع، تعدادی از شهرهای اسپانیا به عنوان جذاب‌ترین مکان‌ها برای افراد علاقه‌مند به حوزه دیجیتالی شناخته شده‌اند، برای مثال بارسلونا و والنسیا زیرا از نظر هزینه، اینترنت، سرگرمی و ایمنی از شرایط خوبی برخوردار هستند.
- موسسات خصوصی و دولتی شرایط را مهیا می‌کنند
واقعیت این است که شروع یک کسب‌و‌کار در اسپانیا کار ساده‌ای نیست. در واقع بانک جهانی این کشور را از این نظر در رتبه ۸۶ام در بین ۱۹۰ کشور قرار داده، اما دولت اسپانیا بیکار ننشسته است. در اواسط بحران اقتصادی در سال ۲۰۱۳، دولت اسپانیا یک قانون برای کارآفرینان وضع کرد که به منظور تقویت فرهنگ استارتاپی طراحی شده بود و به بهبود اقتصاد کشور کمک می‌کرد. با وجود نیت‌های خوب، انتقادات موجب شد که این تلاش‌ها بی‌ثمر باقی بمانند و قوانین مالیاتی نیز به کارآفرینان و استارتاپ‌های آن ضربه زد. اما از آنجا که استعدادهای زیادی از ایده کارآفرینی استقبال کردند، دولت اسپانیا و سایر موسسات خصوصی در نهایت به این نتیجه رسیدند که باید از محیط استارتاپی حمایت کنند و این کار از راه تامین بودجه امکان‌پذیر خواهد بود. در گذشته، پیداکردن سرمایه برای کارآفرینان اسپانیایی یک مانع بزرگ تلقی می‌شد. در سال ۲۰۱۳، دولت اسپانیا یک صندوق بودجه ۱.۵ میلیارد یورویی به نام FOND-ICO Global را راه‌اندازی کرد تا از ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر که روی استارتاپ‌های خوش‌آتیه کشور سرمایه‌گذاری می‌کردند، پشتیبانی کند. از آن زمان تاکنون، صحنه سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور به‌شدت توسعه یافت؛ استارتاپ‌های اسپانیایی سرمایه‌هایی را از حدود ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۱۳ تا حدود ۸۰۰ میلیون یورو در سال ۲۰۱۸ دریافت کردند که این میزان بودجه بسیار قابل توجه بود.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که بذرهای اکوسیستم استارتاپ در اسپانیا بالاخره کاشته شده‌اند. در سال ۲۰۱۷، تعداد این بذرها به طور چشمگیری افزایش یافت. طبق آن، این کشور استارتاپ‌های جدیدی را راه‌اندازی کرده و موسسات زیادی آنها را پشتیبانی کردند. پارک‌های علم و فناوری که مشوق این نوع نوآوری بودند، نقش بسیار مهمی را در اکوسیستم استارتاپی کشور ایفا کردند. اسپانیا بیش از ۸۰ پارک فناوری و حدود ۶۵۰۰ شرکت در حال کار دارد. به علاوه کارآفرینان می‌توانند روی پشتیبانی تعداد روزافزونی از انکوباتورها و شتاب‌دهندگان حساب کنند که وظیفه آنها تحقق بخشیدن به ایده‌های این شرکت‌ها و کارآفرینان است. جیمی نووآ، سرمایه‌گذار K FUND، می‌گوید: «اکوسیستم استارتاپی اسپانیا کاملا جوان است. با اینکه اولین شرکت‌های فناوری در این کشور در حوزه دات‌کام ایجاد شده بودند، تا همین اواخر ما شاهد افزایش تعداد شرکت‌ها و کارآفرینان فناوری در کشور نبودیم… ما در چند ماه گذشته چندین مورد داشته‌‌ایم، تیکت‌بیس توسط شرکت ای‌بی به مبلغ ۱۶۰ میلیون دلار خریداری شد، پریویلیا به مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار فروخته شد، سوشیال پوینت به مبلغ بیش از ۲۵۰ میلیون دلار خریداری شد و خوشبختانه این روند تا آینده نزدیک ادامه خواهد داشت و این اتفاق برای برخی از استارتاپ‌های بزرگ اسپانیا مانند تایپ‌فورم، کارتو و دیگران رخ خواهد داد. امروز یک زمان مناسب برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران در اسپانیا‌ست.»
- رقابت بارسلونا و مادرید بر سر استارتاپ‌ها
در اکثر کشورها، فعالیت استارتاپی حول یک مرکز غالب رخ می‌دهد. برای مثال، لندن مرکز استارتاپی در انگلستان و برلین مرکز استارتاپی آلمان یا پاریس مرکز استارتاپی در فرانسه است. ممکن است بازیکنان کوچک‌تری نیز وجود داشته باشند.
آنچه که اسپانیا را منحصر‌به‌فرد کرده، آن است که فعالیت کارآفرینی آن در سراسر کشور پراکنده است. بارسلونا و مادرید سال‌هاست که برای کسب این عنوان مرکز پیشرو اسپانیا در حال جنگ هستند، با این حال مناطق کوچک‌تر مانند والنسیا، آندالوسیا و باسک نیز دارند وارد این رقابت می‌شوند.
طبق شاخص شهر دیجیتال اروپایی (EDCI)، که تفاوت شهرهای اروپایی مختلف برای پشتیبانی از کارآفرینی دیجیتالی را بررسی می‌کند، بارسلونا دارای بالاترین رتبه در اسپانیا‌ست و رتبه نهم را در اروپا کسب کرده است. مقامات محلی تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا با تعدادی طرح مانند مدیریت ترافیک هوشمند، وای‌فای عمومی رایگان، یک طرح داده باز، این شهر را به شهر دیجیتالی پیشرو در دنیا تبدیل کنند. شهر بعدی در این شاخص با تفاوت بسیار اندک مادرید است که رتبه ۱۴ام را دارد. در پایتخت اسپانیا، انکوباتورها و شتاب‌دهندها نقش بسیار مهمی را در رشد اکوسیستم استا‌رت‌آپی ایفا می‌کنند. برنامه شتاب‌دهنده تلفونیکا به نام وایرا حضور قدرتمندی در این حوزه دارد، سایر بازیکنان عبارتند از تتوان وبی، سیدراکت و آزمایشگاه‌های دانشکده کسب‌و‌کار آی‌ای. به علاوه مادرید میزبان یکی از برترین کنفرانس‌های استارتاپی اروپا به نام سوث سامیت است. در کل این سازمان‌های پشتیبان یک محیط سالم برای راه‌اندازی استارتاپ‌های بیشتر مانند کبیفای ایجاد کرده‌اند.
اما در خارج از این دو شهر، در سایر مناطق هم وعده‌هایی به استارتاپ‌ها داده شده است. یکی از این شهرها، والنسیا، به دلیل شبکه کارآفرینی وسیع خود که از بیش از ۳۳ بودجه سرمایه‌گذاری، ۵۰۰ استارتاپ، ۴۰ جامعه استارتاپی و ۶۰محل همکاری و شتاب‌دهنده اعم از پلاگ اند پلی سیلیکون‌ولی تشکیل شده است، رتبه ۴۲ام را دارد. با این وجود، جوامع خودمختار آندالوسیا، که در آن ۱۵۰ استارتاپ و بزرگ‌ترین انکوباتورهای کشور واقع شده‌اند و باسک نیز به مراکز استارتاپی برتر اسپانیا تبدیل شده‌اند.
با وجود یک بحران اقتصادی شدید و چالش‌های دولتی، اسپانیا توانسته است یک اکوسیستم استارتاپی پر‌رونق و تاثیرگذار را ایجاد کند. هیچ تردیدی وجود ندارد که تعدادی از چالش‌ها هنوز وجود دارند، اما آینده این کشور به عنوان یک مرکز استارتاپی جهانی روشن است.
اسپانیا دارد به عنوان یک مرکز برای استارتاپ‌ها شهرت پیدا می‌کند. سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال‌های اخیر در این کشور شدت گرفته و دولت نیز بودجه‌ای را به این حوزه اختصاص داده است. مهم‌ترین مانع بر سر راه رشد استارتاپ‌های اسپانیا بحران کاتالونیا‌ست. اما حضور استعدادهای مهندسی ارزان و محل کار، افزایش تعداد کارآفرینان آموزش‌دیده و وجود دانشکده‌های کسب‌و‌کار مشهور از جمله مزایای این کشور برای توسعه این صنعت هستند.