تلویزیون اینترنتی در حالی روند رو‌به‌رشدی را در ایران طی می‌کند که تلویزیون ملی ایران تماشاگر چندانی ندارد اما سازمان متولی تلویزیون ملی سایه خود را بر فضای مجازی نیز انداخته و با بستن قراردادهای چندهزار میلیاردی به فکر فعالیت در این حوزه است. همین امر موجب شده مثلاً از آپارات که جزو مهم‌ترین بازیگران این حوزه است، شکایت کند و با سرویس دیگری چون آیو قرارداد سفت و سخت ببندد؛ قراردادی که شاید هرگونه رقیبی را از بازار بیرون می‌راند. اما مدیرعامل آیو به «شنبه» می‌گوید که از حذف رقیبی چون آپارات خوشحال نیست و بازار بدون رقیب را بازاری محکوم به شکست می‌داند. در این گفت‌وگو حسین تهرانی از مشکلات این حوزه گفته و رقبای فعلی و احتمالی و آینده چنین بازاری. در جریان این پرسش و پاسخ، تاکید شد که این حوزه نیازمند شفافیت مقررات و ایجاد مرجع واحد تصمیم‌گیری و تعامل است و به دلیل آشفتگی در فضای قانونی و مقررات و گستردگی ذاتی فضای مجازی، سرویس‌هایی بدون رعایت هیچ چارچوبی در حال فعالیت هستند و راه بر فعالیت سرویس‌های محبوب بسته شده است. همچنین سرویس‌هایی که بخواهند در چارجوب قانون حرکت کنند با وجود چندپاره بودن قوانین و نبود دستگاه واحد مسئول، دچار سردرگمی شده‌اند.
- تاکنون الگوی موفقی در حوزه IPTV نداشته‌ایم و همچنین سرویس‌های موفقی در حوزه ویدئو دیجیتال داشته‌ایم. از این‌رو شما فاکتورهای مهم برای موفقیت سرویس‌هایی مانند آیو را در چه چیزی می‌دانید؟
این پرسش جواب مبسوطی دارد و عملاً ناشی از تحلیل عمیق این صنعت و فضای کسب‌وکاری مرتبط آن در کشور است اما به‌رغم اهمیت فاکتورهایی مانند انتخاب تکنولوژی صحیح، پیاده‌سازی درست و کامل، کیفیت سرویس و پایداری و غیره یک عامل، نقش کلیدی و تعیین‌کننده دارد و آن، محتواست. به نظر من محتوا به مثابه روح و جان سرویس IPTV است که ذائقه سنجی درست، تولید و تامین صحیح و نهایتاً عرضه محتوای مناسب، مهم‌ترین کلید موفقیت در این حوزه به شمار می‌رود.
- به عنوان یکی از فعالان این حوزه، چه موانعی بر سر راه توسعه این سرویس‌ها می‌بینید؟
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین موانع رشد این سرویس‌ها تنظیم مقررات است. به این معنا که ما در این حوزه به شفافیت مقررات و ایجاد مرجع واحد تصمیم‌گیری و تعامل نیاز داریم. در این حوزه از طرفی دچار مقررات‌زدگی هستیم، زیرا نهادهای مختلفی خود را ذی‌مدخل می‌دانند و باید‌ها و نبایدهایی برای سرویس‌دهندگان تعریف می‌کنند و از سوی دیگر نمی‌توان از یک مرجع مشخص نام برد که اگر شما در چارچوب قوانین آن مرجع رفتار کنی، اطمینان داشته باشی که فعالیت‌تان از نظر قانونی حمایت می‌شود. به دلیل همین آشفتگی در فضای قانونی و مقررات و گستردگی ذاتی فضای مجازی، هم‌اکنون سرویس‌هایی بدون رعایت هیچ چارچوبی در حال فعالیت هستند، این در حالی است که برخی سرویس‌های دیگر مانند آیو که دغدغه فعالیت قانونی و رشد در فضای متبوع حاکمیت کشور را دارند، هر روز با سیاست جدیدی از سوی نهادهای ذی‌ربط رو‌به‌رو می‌شوند. در یک کلام باید گفت یکی از موانع جدی پیش رو، عدم وجود مقررات شفاف است. این حوزه نیازمند مقررات مطول و مفصل نیست. کافی است به بازیگران صالح‌از نظر فنی و الزامات قانونی اجازه داد تا بر اساس مکانیسم بازار، رشد ارگانیک خود را تجربه کنند و در یک چارچوب مشخص نظارتی، بر فعالیت آنها نظارت شود. این چارچوب‌ها هم شامل چارچوب‌های نظارتی شرعی، قانونی و سیاسی است و هم شامل چارچوب‌های تجاری مانند حفظ فضای رقابتی و غیره. موضوع دیگر، موانع زیرساختی است. یکی از ملزومات رشد چنین سرویس‌هایی وجود زیرساخت مناسب مخابراتی است که از این لحاظ می‌توان به ظرفیت شبکه انتقال زیرساخت در کشور، وجود شبکه‌های توزیع محتوا (CDN)، در دسترس بودن سرویس‌های باند پهن (FBB& MBB) برای کاربر نهایی و غیره اشاره کرد. بر اساس گزارشی که ITV (اتحادیه جهانی مخابرات) اخیراً در مورد وضعیت کشورها در حوزه باند پهن منتشر کرده، ایران با ضریب نفوذ ۸/۱۰درصدی باند پهن، در رتبه ۸۱ جهان قرار دارد؛ البته ضریب نفوذ باند پهن در حوزه موبایل حدود دو برابر است که نشان می‌دهد به توسعه بیشتری در این حوزه نیاز داریم.
- گستره کار آیو به چه صورت است؟
آیو می‌تواند کل دنیا را پوشش دهد اما در حال حاضر در محدوده ایران فعالیت می‌کند.
- به لحاظ تعداد کاربران آیو در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
آیو بهمن‌ماه سال گذشته راه‌اندازی شده و اکنون بیش از ۱۰۰ هزار کاربر فعال دارد.
- اپ شما روی گوگل‌پلی و اپ‌استور قرار دارد. نوع تعامل‌تان با این شرکت‌ها به چه صورت بوده است؟
ما بیش از ۱۰ ماه با آنها مذاکره کردیم و طی قراردادی اپ‌مان را روی بسترشان قرار داده‌ایم. برای این منظور قرارداد تجاری نداریم اما مهم‌ترین دغدغه آنها حقیقی بودن طرف قرارداد و اهمیت کپی‌رایت و مالکیت معنوی است.
- بازیگران اصلی این بازار در ایران چه کسانی هستند؟
ایرانسل، همراه اول، سازمان تبلیغات و …
- فکر می‌کنید بیشترین سهم بازار در اختیار چه کسی است؟
در اختیار آیو است چون سایرین کماکان راه‌اندازی نشده‌اند.
- مجوز این کار از چه سازمان یا نهادی دریافت می‌شود؟
- وقتی از چنین بازاری صحبت می‌کنیم، منظور بازاری با چه ابعاد است؟
صحبت از بیزنسی دو هزار و ۷۰۰ میلیارد تومانی است.
- و این به نفع شماست. رقیبی ندارید و می‌توانید یکه‌تاز بازار باشید.
رقیب ما را پویا می‌کند چون ابعاد تازه‌ای از بازار را به ما نشان می‌دهد.
- اما وقتی دیگران هنوز راه‌اندازی نشده‌اند یعنی شما به صورت انحصاری بازار را در اختیار دارید؟
ما به فکر انحصار نیستیم. این صداوسیماست که به فکر انحصار است و ما مجبوریم با صداوسیما همکاری کنیم.
- یعنی هیچ نهاد دیگری در این زمینه تصمیم‌گیر نیست؟
اینکه چه نهادها و سازمان‌هایی در این زمینه تصمیم‌گیر هستند، برمی‌گردد به دعوایی حدوداً ۱۰ساله که بر سر این موضوع بین وزارت ارشاد و صداوسیما وجود داشته که فضای تلویزیون و محتوای تعاملی در حوزه آنلاین با صداوسیماست. در واقع مجوز آی‌پی‌تی‌وی یا تلویزیون اینترنتی را صداوسیما صادر می‌کند اما اگر کسی در حوزه وی‌اُدی وارد شود، وزارت ارشاد می‌تواند مجوز فعالیتش را صادر کند؛ یعنی مجوز پخش فیلم‌ها برای اکران در فضای وب. ما هر جا هر مجوزی بوده دریافت کرده‌ایم چون اصولاً نمی‌توان با اطمینان خاطر از طرف قرارداد در این حوزه حضور داشت و همیشه ریسک‌هایی وجود دارد و حتی قرارداد با صداوسیما نیز کسب‌وکارمان را صد درصد تضمین نمی‌کند.
- در حال حاضر چه میزان محتوا روی آیو پخش می‌شود؟
در حال حاضر بیش از پنج هزار ساعت برنامه ویدئویی روی آیو قرار گرفته است.
- چند درصد از محتوای صداوسیما را می‌توانید پخش کنید؟
صد درصد. آیو حق پخش هر آنچه از صداوسیما پخش شود را دارد.
- برای پخش چنین محتوایی باید قراردادهای سنگینی به لحاظ هزینه‌ای بین شما و صداوسیما بسته شده باشد؛ در این زمینه شفا‌ف‌تر صحبت کنید.
اعداد و ارقام مربوط به قرارداد، محرمانه محسوب می‌شود و ترجیح ما این است که در این زمینه صحبتی نکنیم.
- ولی شفاف بودن در این زمینه می‌تواند از شائبه‌های انحصاری بودن بازار به نفع یک سازمان و نهاد خاص جلوگیری کند.
این شفاف نبودن از نظر صداوسیماست و اگر ما تنها دست‌اندرکار این قراردادها بودیم، حتماً شفاف حرف می‌زدیم. صداوسیما در این زمینه انحصارطلب است و قراردادی هم که با ما دارد در حد عهدنامه ترکمانچای است. تنها می‌توانم بگویم که بازار بسیار بزرگ و بکر و دست‌نخورده و البته مه‌آلودی در این زمینه در ایران وجود دارد. ما تنها پذیرفته‌ایم که در این بازار حضور داشته باشیم، چون افراد زیادی با ما کار می‌کنند و اشتغال‌زایی ایجاد شده است.
- چند نفر با شما همکاری می‌کنند؟
به صورت مستقیم ۵۰ نفر و افراد زیادی نیز از راه دور و با ساخت برنامه‌ها و بستن قرارداد با ما همکاری می‌کنند.
- هزینه‌های ثبت‌نام و استفاده از خدمات آیو به چه صورت است؟
همه خدمات آیو تا مهرماه امسال به صورت رایگان بوده است و تقریباً حدود یک ماه است که هزینه‌هایی برای استفاده از خدمات و برنامه‌هایش در نظر گرفته‌ایم. به این ترتیب که هزینه برای اشتراک ماهانه تا ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان است. البته مشترک شدن در سیستم آیو رایگان است اما برای دیدن بعضی از برنامه‌ها باید هزینه پرداخت شود. قیمت برنامه‌ها نیز مشخص است که طی خرید یک کارت اشتراک از آیو امکان برنامه‌های مختلف پولی فراهم می‌شود.
- اشاره کردید که بازار بزرگ و البته مه‌آلودی در این حوزه وجود دارد. شما با چه انگیزه‌ای وارد این حوزه شده‌اید؟
دو انگیزه در این زمینه دخیل بوده است. یکی رفتار کاربران در حوزه فضای مجازی بوده؛ اتفاقی در فضای دیجیتال در حال رخ دادن است و آن اینکه سهم ویدئوهای آنلاین در زندگی روزمره مردم در حال افزایش است و حتی در خاورمیانه این سهم تا ۶۰ درصد است و تا سال ۲۰۲۰ به ۸۰ درصد هم خواهد رسید. این دو معنی می‌تواند داشته باشد؛ یکی اینکه کاربران ترجیح می‌دهند اطلاعات و سرگرمی‌ها را از طریق ویدئوهای کپسوله‌شده ببینند. معنی دیگر برای سرمایه‌گذاران حوزه مخابرات است. یعنی ظرفیت اینترنت دنیا بیشتر در اختیار ویدئو قرار گرفته و این روند در حال افزایش است. بنابراین اتفاقات مهمی در دنیا رخ می‌دهد. حتماً شما هم در جریان هستید که طی هفته گذشته خبر بسیار مهمی در این فضا پیچید که ایتیاندتی در حال خریداری کمپانی تایم‌وارنر است. ایتیاندتی بزرگ‌ترین شرکت مخابراتی دنیاست و در خود آمریکا هم در جایگاه نخست قرار دارد. تایم‌وارنر نیز سومین غول رسانه‌ای دنیاست؛ رسانه‌ای که شبکه‌های سی‌ان‌ان و اچ‌بی‌او و غیره را در اختیار دارد. اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که یک شرکت مخابراتی چرا باید به دنبال خرید یک استدیوی فیلم‌سازی یا به تعبیری یک رسانه باشد؟ این مسئله حاکی از نوعی همگرایی و به‌نوعی نشان‌دهنده اهمیت ویدئو در دنیای وب است. همچنین گوگل در حال بستن قراردادهایی با شبکه سی‌ان‌بی‌سی و در حال مذاکره با کام‌کست و یونیورسال است. گوگل پلت‌فورمی در حوزه آی‌تی است اما به دنبال بستن قرارداد و همکاری با رسانه است. آمازون هم که از بزرگ‌ترین شرکت‌های دارنده ویدئوآنلاین است به دنبال آی‌اس‌پی شدن در اروپاست. اینها همه خبرهایی است که از ۱۰ اکتبر تاکنون در حال انتشار است. پس این غول‌های مخابراتی متوجه اهمیت ویدئو در شبکه خود شده‌اند و شرکت‌های رسانه‌ای نیز این مسئله را دریافته‌اند که دسترسی به رسانه تغییر کرده و دیگر فقط ماهواره نیست و اینترنت هم کانال دسترسی آن شده است.
حال در این میان آیو هم سهامدارانی از حوزه آی‌تی دارد، یعنی تلکام هستند و اهمیت چنین مسئله‌ای و بزرگی چنین بازاری را درک کرده‌اند. سهم ویدئو در حال افزایش است و ما باید روی درآمدزایی از این حوزه تمرکز کنیم. اتفاق دیگری هم در این میان در حال رخ دادن است؛ اتفاقی مربوط به تبلیغات و صنعت تبلیغات که از بزرگ‌ترین صنایع فعلی جهان به شمار می‌رود. گردش مالی این صنعت جهانی در سال ۲۰۱۵ حدوداً تا ۱۳۰۰میلیارد دلار بوده است. بنابراین باران تلکام نیز با رصد این حوزه و دریافت بزرگی این حوزه به این عرصه ورود کرده است. اما چرایی گنگی و مه‌آلودگی این بازار به این دلیل است که مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر به محض شکل گرفتن و راه‌اندازی‌شان، دولت و حاکمیت به دنبال تنظیم مقرراتی سفت و سخت هستند تا جایی که به انحصار ختم می‌شود و در مسیر این تنظیم قوانین و مقررات، کسب‌وکارها قربانی‌های زیادی می‌دهند.
- تولید محتوا در حوزه ویدئو تا حدود زیادی انحصاری است و در اختیار صداوسیما. بحث تلویزیون آنلاین هم به زعم شما رو به انحصار می‌رود چون بازار بزرگی دارد و احتمالاً آورده‌های مالی بالا. به نظر می‌رسد برای بازیگران این عرصه یک راه باقی می‌ماند و آن هم همکاری با صداوسیماست. حال سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا نمی‌شود بدون همکاری با صداوسیما در این بازار حضور داشت؟
ما ترجیح می‌دهیم در چارجوب قوانین کشورمان و بر اساس مجوز کار کنیم. مجوز را هم باید از صداوسیما دریافت کنیم و شروع فعالیت باران تلکام نیز با صداوسیما و بر اساس فراخوان صدا وسیما بوده است. ما به عنوان یک شرکت قوانین صداوسیما را پذیرفته‌ایم اما در این میان هنوز تعریف مشخصی وجود ندارد که تلویزیون اینترنتی چیست. چون قبلاً سرویس‌های به اشتراک‌گذاری ویدئویی در ایران فعالیت کرده‌اند که مجوزشان را وزارت ارشاد صادر کرده و ما مجوزهای لازم برای این حوزه را نیز دریافت کردیم. اما زمانی تکلیف ما کاملاً مشخص است که این دو حوزه تعامل خوبی با یکدیگر داشته باشند. مشکل اینجاست که چارچوب‌های این نهادها و سازمان‌ها با یکدیگر همخوانی ندارد. یعنی مرجع تصمیم‌گیر واحدی در این زمینه نداریم.
- صداوسیما خواهان چه درصدی از سهم درآمدی است؟
صداوسیما در ابتدا اعلام کرد که ۲۵ درصد از درآمد را باید داشته باشد. هر چند ابهاماتی نیز در مورد درآمدها وجود دارد. در حال حاضر نیز با یک نسبتی ۲۰ درصد از درآمد ناشی از محتوا و ۵۰ درصد از سایر درآمدها را می‌خواهد.
- چقدر این نگاه انحصاری جواب می‌دهد؟ چون در اکوسیستم هم نظر بر این است که این انحصار دولتی در نهایت جواب نمی‌دهد و شاید حتی به شکست محکوم شود؟
آنچه می‌توانم بگویم این است که این نگاه صداوسیما و درخواست این میزان از سهم درآمدها حداقل حمایتی نیست. از طرفی تجربه نشان داده است هر کجا نهادهای حاکمیتی و دولتی به حوزه‌های تجاری ورود کرده‌اند، هم به آن صنعت ضربه زده‌اند و هم رقابت در آن بازار را با مشکل مواجه ساخته‌اند و در نهایت آن صنعت دچار مشکل اساسی شده است. بنابراین اگر صداوسیما به این حوزه از رسانه یعنی تلویزیون آنلاین به عنوان زیرمجموعه خودش نگاه نکند و حالت تصدی‌گری نسبت به آن نداشته باشد و خود را تنها در سطح رگولاتور و تنظیم‌کننده قوانین و مقررات قرار دهد، شاید تا سه سال دیگر شرکت‌های بزرگی در این حوزه پا بگیرند. زمانی هم که رسانه جدیدی ایجاد شود، صنعت سینما و تولید محتوای ایران نیز رونق می‌گیرد.
- می‌گویید که با انحصارطلبی صداوسیما و تصدی‌گری‌اش در این حوزه موافق نیستید. اما اتفاقاتی که از این مسیر در بازار رخ می‌دهد شاید خیلی هم برای شما ناراحت‌کننده نباشد. مثلاً یکی از مهم‌ترین اخبار هفته اخیر مربوط به شکایت صداوسیما از آپارات است. آیو نباید از این اتفاق ناراحت شده باشد چون می‌توانست رقیب شما باشد.
ما از وجود رقیب استقبال می‌کنیم. چون وجود آپارات و ادامه کارش برای کل اکوسیستم یک پیام مشخص دارد و آن این است که چنین کسب‌وکارهایی و سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی‌شان نتیجه‌بخش است. اگر از آپارات شکایت شده دقیقاً برمی‌گردد به همان تداخل حوزه قانون‌گذاری. ما از رقابت در فضای شفاف استقبال می‌کنیم چون موجب حرکت چرخ کسب‌وکارها می‌شود. اما چون ما از صداوسیما مجوز گرفته‌ایم سایر بازیگران هم باید این مجوز را دریافت کنند تا فعالان مجوزدار این حوزه که قراردادهای تجاری با نهاد مربوطه دارند، متضرر نشوند. همچنین آپارات رقیب ما محسوب می‌شود اما از سرمایه‌های کشور در حوزه فضای مجازی است. چون اگر آپارات نبود، کاربرانش به یوتیوب مراجعه می‌کردند. یعنی نیاز را نمی‌توان نادیده گرفت و بالاخره از جای دیگری تامین می‌شود. بنابراین به نظر من این رویکرد که سرویس‌ها را ببندیم و چنین برخوردهای قهری‌ای با آنها داشته باشیم، جوابگو نیست و راه به جایی نمی‌برد؛ بلکه در این حوزه باید قوانین و مقرراتی تنظیم شود که همه از آن تبعیت کنند. در واقع فضای مجازی باید به این سمت برود که هر کسی بداند از کجا مجوز فعالیت بگیرد و کارش را آغاز کند. به این نکته هم اشاره کنم که اگر آپارات به عنوان یک رقیب قانونی در این حوزه حضور دارد، ما رقبای غیرقانونی زیادی هم داریم که سایت‌های مربوط به دانلود انواع فیلم‌ها هستند. ترافیک بعضی‌هایشان هم دوبرابر ترافیک آیو است. این رقبا نیز در این حوزه کار می‌کنند و از خلاء مقررات قوی بهره می‌برند.
- آپارات به عنوان یکی از قدیمی‌های این حوزه تاکنون مشکل قانونی نداشته و به نظر می‌رسد صداوسیما بعد از اینکه مثلاً با شرکتی مانند باران تلکام همکاری می‌کند، می‌خواهد سایر رقبا را از میدان به در کند. از طرفی شما می‌فرمایید از حضور رقیب استقبال می‌کنید. در سوی دیگر ماجرا قراردادهای شما با صداوسیما وجود دارد و اینکه تصمیم‌گیرنده این بازار صداوسیماست. حال به نظر شما آپارات چه باید بکند که در این بازار بماند؟ آیا با صداوسیما وارد مذاکره شود و درصدی از درآمد را واگذار کند؟
همان‌طور که اشاره کردم ارگان صادرکننده مجوز برای این حوزه صداوسیماست. اگر آپارات مجوز صداوسیما را ندارد و تنها مجوز وزارت ارشاد را دارد، باید مجوز صداوسیما را نیز در اختیار داشته باشد. گرفتن مجوز هم شاید منوط به سهم‌خواهی باشد. بنابراین قطعاً بحث بر سر همین قرارداد و در اختیار گرفتن بخشی از درآمد است.
- و اگر چنین سهمی را واگذار نکند، حذف می‌شود؟
پاسخ دادن به این سوال خیلی آسان نیست!
- حذف هم اگر نشود احتمالاً فیلتر می‌شود؟
بسیار بعید است که چنین اتفاقی بیفتد.
- اگر فیلتر شود یعنی غیرقانونی است؛ به نظر شما صداوسیما ممکن است تا این حد پیش برود؟
به نظر من در این مورد صداوسیما مجبور می‌شود با آپارات کنار بیاید.
- ولی همین الآن هم اپ این کسب‌وکار از روی کافه‌بازار حذف شده و به نظر می‌رسد قدرت صداوسیما به آپارات می‌چربد.
بالاخره غیرقانونی اعلام شدن آپارات از طرف سازمانی که خود را تنها مرجع صادرکننده مجوز فعالیت می‌داند، بی‌تاثیر نیست اما اینکه نهایتاً چنین دعوایی به کجا ختم می‌شود، پیش‌بینی من این است که آپارات حتی با این فشارهای قانونی هم کلاً تعطیل نمی‌شود. چون نیازهایی را پاسخ می‌دهد که سیستم یوجیسی دیگری برای این پاسخگویی وجود ندارد.
- شاید صداوسیما فکر می‌کند با وجود همکارانی چون آیو مشکلی برای پاسخگویی به این نیاز وجود ندارد؟
آیو؟ آیو پلت‌فورم یوجیسی نیست. اصلاً پلت‌فورم یوجیسی دیگری همچون آپارات در حال حاضر در کشور وجود ندارد. حتی اگر چنین پلت‌فورمی هم وجود داشت باز نمی‌توانست جایگزین آپارات باشد. مسئله دیگر اینکه وقتی آپارات راه‌اندازی شد، مگر صداوسیما ادعایی در مورد فضای مجازی داشت؟! آپارات حتماً مجوزهای لازم برای فعالیت را داشته که تاکنون توانسته فعالیت کند.
- پس مشکل فعلی به چه دلیلی برای آپارات ایجاد شده است؟
این مسئله برمی‌گردد به ادعایی که صداوسیما در مورد حق کپی‌رایت محصولات و تولیداتش دارد که آپارات از آنها استفاده کرده است. یعنی این شکایت مربوط به استفاده آپارات از محتوای تولیدی صداوسیماست که به نظر من حل می‌شود و به تعطیلی آپارات نمی‌انجامد. چون آپارات می‌تواند در جواب این دعوی بگوید محتوایی را که سازمان ادعایش را دارد و احیاناً آپارات در نشرشان دچار تخلفی شده، حذف می‌کند و دیگر این کار را تکرار نمی‌کند.
- یعنی شما از حذف آپارات خوشحال نمی‌شوید؟
(نه کش‌داری می‌گوید) اگر آپارات زمین بخورد یعنی حاصل سال‌ها زحمت در این حوزه از بین رفته است. یعنی ورود به چنین حوزه‌ای ریسک شکست قطعی را در پی دارد و این اتفاق ممکن است برای سایر بازیگران این حوزه نیز رخ دهد. بنابراین شکست و حذف آپارات اصلاً اتفاق خوبی نیست. حتی اگر خوشحال هم بشویم، خوشحالی کوتاه‌مدتی خواهد بود چون اتفاق بسیار بدی است اگر ایده‌ای خوب که سال‌ها از آن استقبال شده، به خاطر محدودیت‌های غیرطبیعی و ساختگی از بین برود.
- برگردیم به آیو؛ در اشاره بازیگران اصلی این حوزه نام‌های بزرگی به لحاظ حجم فعالیت و در اختیار داشتن سرمایه مطرح شد. وجود چنین نام‌هایی این شائبه را ایجاد می‌کند که شاید جایی برای افراد کم‌سرمایه وجود نداشته باشد و همین یعنی انحصار. نظر خودتان در این مورد چیست؟
حوزه ویدئوی آنلاین بسیار گسترده است. طبیعت این بازار انحصاری نیست و تعداد زیادی از سایر بازیگران در این حوزه حضور دارند که بسیاری از آنها بخش‌بندی‌شده کار می‌کنند. یکی در حوزه آشپزی، یکی آموزش، یکی ورزش و غیره. بنابراین شیوه‌های سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند از چند میلیونی تا چند‌ده میلیونی و چند صدمیلیونی و چندین میلیاردی در نوسان باشد و میزان سرمایه‌گذاری هم رابطه مستقیمی با وسعت کار دارد. یعنی با طراحی یک اپلیکیشن نیز می‌توان نیازی را پاسخ گفت و درآمدی ایجاد کرد، بزرگ‌تر از آن پلت‌فورم‌های یوجیسی یا ویدئو آن‌‌دی‌مند هستند که حجم سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز دارند و به همین دلیل تعداد بازیگران قانونی‌اش در کشور به بیش از ۱۵ عدد می‌رسد که در این حوزه برخی روی فیلم، بعضی روی صدا و غیره کار می‌کنند. بالاتر از اینها پلت‌فورم‌های عمومی‌تری قرار دارند که استریمینگ آنلاین شبکه‌های تلویزیونی هستند و جامعیت بیشتری دارند و مجوزها و سرمایه‌های سفت و سخت‌تری می‌طلبند. بنابراین در کل، فضای صنعت بزرگی است که هر کسی با هر سطح سرمایه‌ای اگر سگمنتش را هوشمندانه انتخاب کند، می‌تواند به درآمدزایی امیدوار باشد.
- یعنی این خطر وجود ندارد که با آمدن برند بزرگی چون آیو سایر بازیگران حذف شوند؟
اصلاً. چون اشاره کردم هر کسی می‌تواند در این حوزه فعالیت کند اما اگر آیو به اکوسیستمی در زمینه ویدئو استریمینگ تبدیل شود، بازیگران کوچک‌تر می‌توانند در زمینه این بیگ‌استریم فعالیت کنند و تفاهم تجاری با آیو داشته باشند. یعنی آیو برای سایر بیزینس‌ها بازارسازی می‌کند.
- اشاره کردید به این موضوع که بیزینس‌های کوچک می‌توانند با آیو همکاری تجاری داشته باشند، دوباره برمی‌گردم به داستان آپارات و اینکه اگر با صداوسیما کنار نیاید و فیلتر شود، این مسیر برای آیو باز می‌شود که بسیاری از کسب‌وکارهای کوچکی که در حال همکاری با آپارات هستند، به همکاری با آیو روی بیاورند و همان داستان انحصار تکرار شود. یعنی این داستان در نهایت به نفع آیو تمام می‌شود.
در حال حاضر هم تنها آیو در این زمینه فعالیت نمی‌کند و همان‌طور که اشاره کردم چهار رقیب در این حوزه حضور دارند.
- رقبایی که حتی هنوز لانچ هم نشده‌اند و تا کار را شروع کنند، آیو سهم زیادی از بازار را در اختیار گرفته است.
من در مورد مقایسه آیو با آپارات خیلی با شما موافق نیستم. چون نمونه خارجی آپارات، یوتیوب است که یوجیسی است؛ یعنی یوزرجنریتت‌کانتنت است. در حالی که کانتنت و محتوای ما پریمیوم‌کانتنت است. یعنی برای کانتنت یوجیسی حق رایت و هزینه تولید معنی ندارد. اما برای کانتنت پریمیوم بحث‌های مربوط به حق رایت و هزینه مطرح می‌شود. بنابراین فضایی که آپارات در آن سیر می‌کند، فضایی رایگان است اما فضایی که آیو در آن حضور دارد، فضایی پولی است. به همین دلیل این دو را نمی‌شود خیلی در کنار همدیگر قرار داد، هر چند هر دو در یک صنعت فعالیت کنند. بنابراین من با این مقایسه شما به لحاظ تجاری موافق نیستم. هر چند این حرف شما که آپارات در حال حاضر بستر بسیاری از بیزینس‌هاست، درست است. اما آیو برای مشتریان دیگری تدارک دیده شده. مثلاً تهیه‌کننده‌ای فیلم تولید کرده و می‌خواهد آن را بفروشد، در این زمینه آیو بستر بسیار مناسبی است. شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین آپارات و آیو وجود دارد اما حضور یکی از اینها به نابودی دیگری منجر نمی‌شود. یعنی ابداً به این شکل نیست که اگر آپارات تعطیل شود، آیو به مونوپلی در این بازار تبدیل شود. بنابراین رقابت در این بازار با حذف رقبای دیگر انجام نخواهد شد. بلکه زمانی که مثلاً ایرانسل هم وارد شود، آیو باید روی ظرفیت‌های خودش، ایده‌های جدید و راهکارهای تجاری جدید حساب کند نه حذف رقیب و نگاه انحصاری.
- حالا که صحبت رقیب پیش آمده، سوال دیگری هم مطرح می‌شود؛ اینکه رقیب همیشه داخلی نیست و ممکن است از خارج از ایران به این بازار وارد شود؛ مثلاً غولی به نام نتفلیکس که به ۱۳۰کشور جهان خدمات می‌دهد و اتفاقاً مدیرعاملش چندماه پیش در همایشی اعلام کرده که قصد دارد به ایران بیاید، همین الآن هم فیلتر نیستند و افراد زیادی در ایران از نتفلیکس استفاده می‌کنند. چقدر حضور چنین شرکتی در ایران برای تولید محتوا و ارائه محتوا که حساسیت‌های زیادی رویش وجود دارد، شدنی است و اینکه آیو در مقابل ورود چنین شرکتی چه عکس‌العملی خواهد داشت؟
ورود نتفلیکس غیرممکن نیست اما به لحاظ چارچوب‌های قانونی موانع زیادی در این حوزه وجود دارد و به نظر نمی‌رسد به این زودی چنین شرکتی بتواند به ایران بیاید. اگر هم بیاید آیو یا با آن همکار می‌شود یا رقیب. به طور کلی من معتقدم فضای تقاضا در ایران بسیار مساعد است و مشکل عمده برمی‌گردد به فضای قانونی. ما در این فضا به مقررات‌زدایی هوشمند نیاز داریم. چون مقررات زیادی داریم که مرجع یکسانی ندارند و ابهامات زیادی وجود دارد. بنابراین در ابتدا برای شفاف‌سازی بازار باید مقررات یکسان با مرجع یکسانی تعریف کنیم تا سرمایه‌گذاران جرئت ورود به این حوزه را داشته باشند. اگر این فضا باز شود، فضای تحت کنترل و جذابی برای سرمایه‌گذاری شکل می‌گیرد که اشتغال‌زایی و رفع مشکل بیکاری طیف گسترده‌ای از جوانان از مهم‌ترین نتایج آن است.
- همین تحت کنترل بودن موجب شده آیو و همتایانش قرار وثیقه دو هزار و ۷۰۰ میلیارد تومانی به صداوسیما بدهند؟
تحت کنترل بودن دغدغه حاکمیت است اما بحث قرار وثیقه برمی‌گردد به این موضوع که همه اپراتورهایی که در فراخوان صداوسیما برای راه‌اندازی آی‌پی‌تی‌وی شرکت کرده بودند، تضمین کرده بودند که در بازه زمانی بین پنج تا شش سال درآمد دو هزار و ۷۰۰ میلیارد تومانی برای سازمان صداوسیما خلق کنند. البته چنین قراردادی بعدها تغییراتی کرد و قرارداد جدیدی منعقد شده است که به دلیل محرمانه بودن نمی‌توانم به جزئیاتش اشاره کنم!
- سرمایه‌گذاران یا سهامداران آیو چه کسانی هستند؟
شرکت باران تلکام در ابتدا به شکل یک کنسرسیوم بود ولی الآن شرکت فناوری اطلاعات پاسارگاد که هلدینگ آی‌تی و تلکام بانک پاسارگاد است، شرکت آریا همراه که شرکتی فعال در حوزه آی‌تی و زیرساخت است و شرکت سام‌سرویس به نمایندگی از شرکت سامسونگ ایران، سهامداران باران تلکام هستند.
- میزان سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها برای آیو به چه میزان بوده است؟
چون در میانه دوره رشدمان قرار داریم، میزان سرمایه‌گذاریمان هم در حال رشد است و رقمش دقیقاً مشخص نیست اما تخمین این سرمایه‌گذاری برای دوره راه‌اندازی تا ۱۵۰ میلیارد تومان است.
- الان آیو در چه مرحله‌ای از رشدش قرار دارد و به چه میزان از رشد پیش‌بینی‌شده‌اش رسیده است؟
از زمانی که آی‌پی‌تی‌وی را شروع کردیم، یک سالی می‌گذرد اما به دلیل آشفتگی‌های قانونی در این حوزه نتوانسته‌ایم به ارقامی که پیش‌بینی کرده بودیم، برسیم.
- رقم رشد پیش‌بینی‌شده چقدر بوده و به چه میزان از آن رشد رسیده‌اید؟
بیش از شش ماه از برنامه‌مان عقب هستیم. چون رسیدن به بیش از ۵۰۰ هزار کاربر فعال را در بازه زمانی یک‌ساله پیش‌بینی کرده بودیم ولی اکنون به رقم ۱۰۰ هزار رسیده‌ایم.
- سهم آیو از قرارگیری یک فیلم روی بسترش چگونه محاسبه می‌شود؟
درصدهای متنوعی در این میان وجود دارد و به حجم برنامه، میزان ساعات پخش و مدت‌زمان قرارداد و بسیاری عوامل دیگر بستگی دارد. بنابراین نمی‌توانم به رقم مشخصی اشاره کنم.
- بالاخره می‌توان به درصدی اشاره کرد؛ مثلاً بین چند تا چند درصد را برای درآمدزایی از هر برنامه در نظر گفته‌اید؟
چون ما طرف قرارداد داریم، بخشی از این اعداد و ارقام حالت محرمانه دارد!
- قراردادی که شما با صداوسیما دارید، علاوه بر جنبه تجاری شامل جنبه محتوایی هم می‌شود؟ یعنی محتوایی که تولید می‌کنید باید کاملاً منطبق بر خواسته این سازمان باشد و آدم‌ها همان‌هایی باشند که سازمان تایید می‌کند؟ مثلاً وقتی مصاحبه دکتر ظریف با برنامه ۹۰ اجازه پخش نمی‌گیرد، آیو امکان پخشش را دارد؟
قبل از هر چیزی باید بگویم که شرایط ممیزی آی‌پی‌تی‌وی با شرایط ممیزی صداوسیما متفاوت است. مثلاً بعضی از سازمان‌ها یا مراکز مجوز پخش محتواهایی را دارند که آن محتوا روی آنتن نمی‌رود. مثل هتل‌ها و غیره. از طرفی ما در حال مذاکره هستیم که محتوای آیو، محتوای ۱۰۰ درصد صداوسیما نباشد و حداقل یک توازن ۵۰ به ۵۰ را در نظر بگیریم؛ چون تامین برنامه آیو از کانال‌های دیگری چون سینما و شبکه نمایش خانگی نیز انجام می‌شود. حتی از خارج کشور نیز تامین محتوا داریم. همچنین سهمی برای تولید محتوا از طرف آیو در نظر داریم و به همین دلیل برنامه‌های تولیدی‌ای داریم مانند سلفی و هت‌تریک. البته برنامه‌های بسیار وسیع‌تری برای تولید داشتیم که روند تولیدشان به دلیل مشکلات ممیزی صداوسیما کند شده است.
- و احتمالاً به دلیل مشکلات مربوط به قرارداد و موانعی که صداوسیما ایجاد کرده، چهار اپراتور دیگر هنوز راه‌اندازی نشده‌اند؟
دقیقاً به همین دلیل بوده چون چنین موانعی شرایط را برای رسیدن به تراز تجاری مثبت بسیار سخت می‌کند. صرف نظر از داشتن یا نداشتن توجیه اقتصادی برای فعالیت در این حوزه باید با صداوسیما قرارداد ببندیم. چون سازمان صداوسیما تنها مرجع رسمی ایران برای صدور مجوز در حوزه صوت و تصویر است. دعوایی هم که وجود دارد بین این سازمان و وزارت ارشاد بر سر تعریف صوت و تصویر فراگیر. بنابراین اگر بخواهیم فعالیت کنیم، باید با این سازمان همکاری کنیم. هر چند طرح تجاری فعلی ما با صداوسیما خیلی مثبت نیست اما من اعتقاد دارم اگر صداوسیما بخواهد این حوزه به اصطلاح راه بیفتد، در آینده این موانع را برمی‌دارد. بنابراین ما ریسک‌های کنونی‌اش را می‌پذیریم.